Birkaç damla lavanta yağı ile evinizde tertemiz, sakinleştirici bir koku elde edebilir, baş ağrılarını dindirebilir, rahat bir uyku çekebilir hatta cildinizdeki egzamayı tedavi edebilirsiniz. Tabii elinizdeki şişenin içinde gerçekten lavanta yağı varsa…
Derleyen: Aytaç ÖZKARDAŞ GOZZİ
Aromatik bitkilerden elde edilen esansiyel (uçucu) yağların fiziksel-ruhsal tedavi ve güzellik amacıyla kullanılması antik dönemlere kadar uzanıyor. Berrak, baharatımsı kokusu ve iyileştirici etkileriyle lavanta (Lavandula angustifolia) ise geçmişte de, günümüzde de en çok kullanılan esansiyel yağların başında geliyor. Bir bitki olarak lavantanın belgelenmiş tarihi 2500 yıl öncesine kadar uzanıyor. Lavanta yağı Antik Roma ve Yunanda banyo ritüellerinin baş tacıydı. Zaten lavanta sözcüğünün (ing. Lavender) Latince yıkamak, temizlenmek ve berraklaşmak anlamına gelen “Lavare” sözcüğünden geldiği düşünülüyor. Antik çağda Mısırlılar ve Araplar lavantayı mumyalamada ve parfüm olarak kullanıyordu. Yine vebaya karşı hasta odalarında ve mekanların arınmasını sağlamada lavanta bitkisi yakılıyordu.
Günümüzde yapılan birçok araştırma lavantanın cilt için faydalarını ortaya koyuyor ancak onun en önemli özelliği rahatlatıcı ve sakinleştirici etkisi… Ailenizin ilkyardım çantasında yer alması gereken bu mucizevi esansiyel yağ analjezik, antikoagulan yani pıhtı önleyici, antikonvülsif, anti depresan, antifungal, antimikrobal, antiseptik, antitoksik, antienflamatuar, antimutajenetik, antihistaminik, kardiyotonik, tazeleyici ve sakinleştirici etkileriyle biliniyor. Buraya kadar harika, minik bir şişe lavanta yağı alalım ve evimizde temiz bir koku elde etmekten, yaraları iyileştirmeye, rahat bir uyku çekmekten güvelerle savaşmaya kadar onlarca farklı faydasından yararlanalım! Ancak tek başına “lavanta yağı” demek pek bir şey ifade etmiyor. Doğru ürünü bulmak ve doğru şekilde kullanmak gerekiyor.
Hangi lavanta?
Uzun sapları üzerinde yetişen mavimsi- mor çiçekleri, mis kokusu ile özellikle Akdeniz’e özgü olan bu popüler bahçe bitkisine hemen herkes aşina. Ancak birçok kişinin sandığı gibi lavanta tek bir çeşidi ifade etmiyor, Lavandula ailesinin 39 farklı türü bulunuyor. Yapılan bir diğer yanlışlık da bu türlerin birbiri ile aşağı yukarı aynı olduğunu, aynı faydaları sağladığını düşünmek… Lavanta yağının elde edildiği tür gerçek lavanta olarak da ifade edilen Lavandula angustifolia (Lavandula officinalis). Bunun yanı sıra birkaç kültürvaryete de bulunuyor. Lavandin (Lavandula x intermedia) ismi verilen hibrit lavanta ise bunlardan en yaygın olanı. Lavandin; halk arasında İngiliz lavantası olarak da bilinen L. Angustifolia ile L. Latifolia’nın melezlenmesi ile elde edilen hibrit bir tür. Fransa en büyük üreticisi olduğundan French Lavender ya da Spike lavender olarak da biliniyor. Gelelim her iki türden elde edilen yağın temel farklılıklarına… Gerçek lavanta ve hibrit lavantadan elde edilen yağlar benzer özelliklere sahip olmalarına karşın farklı kimyasal bileşimleri ve dolayısı ile farklı karakteristik özellikleri bulunuyor. Örneğin lavanta (L. Angustifolia) çeşitli seskiterpenler, monoterpenler ve linalol içeriyor. Bu bileşenlerin oranı sonucunda ortaya çıkan yağ da tatlı-baharatımsı bir floral koku üretiyor. Lavandin de linalol içeriyor ancak içeriğinde çok daha yüksek konsantrasyonda bulunan terpen ve özellikle kampher nedeniyle kafurumsu, terebentine benzer, mentollü, keskin kokulu esans yağ ortaya çıkıyor. Bu iki esansiyel yağın kimyasal farklılıkları parfüm endüstrisinde ve aromaterapide kullanımlarını da farklılaştırıyor.
Lavanta ve lavandin yağının aralarındaki en temel farklılıklardan biri de yanık tedavisinde kendini gösteriyor. İkisi de anti mikrobal özellikler gösterse de lavanta yağı yanıkları iyileştirmede etkili olurken hibrit lavantadan elde edilen lavandin yağı durumu daha kötü bir hale getirebiliyor.
Bu tip farklılıkları bir yana koyacak olursak, lavandinin de birçok faydası bulunuyor. Her şeyden önce çok daha dayanıklı bir bitki. Verimliliği dolayısı ile çok daha geniş alanlarda ekimi yapılıyor. Bu türden esansiyel yağ elde etmek çok daha ucuz, bu nedenle endüstride de daha yaygın olarak kullanılıyor. Tüketicilerin bu farkı bilmesi önemli. Özellikle de aromaterapi ve cilde direkt uygulamalar söz konusu olduğunda. Ancak iş bununla da bitmiyor. Çünkü günümüzde piyasada gerçekmiş gibi görünen ancak hiçbir fayda içermeyen ürünler dolaşıyor. Gerçek lavanta yağları ağrı kesmekten tansiyonu düşürmeye kadar birçok fayda sağlarken kimyasallarla yapılan bu sahte lavanta yağları oda kokusu olmak dışında bir işe yaramıyor. O yüzden terapi için kullanmak istiyorsanız satın almadan önce mutlaka ürünü araştırmanız gerekiyor. Peki, nelere dikkat etmelisiniz?
Aldığınız ürün gerçekten lavanta yağı mı?
FİYATINA BAKIN
Çünkü bitkilerin kokulu, iyileştirici kısımlarını içeren aromatik halkalarının ekstraksiyon işlemi ile çıkarılmasıyla elde edilen esansiyel yağlar pahalıdır. Bitkinin özünü çıkarmak olarak da tanımlayabileceğimiz bu yöntemde 1 kg yağ elde etmek için 70-120 kg arasında değişen çiçek kullanılır. Ve fiyat, ürün ne kadar safsa o kadar artar. Ancak günümüzde sabit herhangi bir yağ içerisine birkaç damla lavanta esansiyel yağı damlatılarak “lavanta yağı” adı altında satışa sunuluyor. Hatta esansiyel yağ yerine ucuz bitkisel yağların içine sentetik lavanta kokusu katılarak üretilen sahte lavanta yağı dolu şişelerle karşılaşmanız ihtimali de var.
ÜRETİCİ KİM?
Kendi alanında uzmanlaşmış, kaliteli ürünleriyle tanınan bir markayı seçin.
NASIL ÜRETİLMİŞ?
Ürünün hangi yöntemlerle üretildiğini sorgulayın. Terapik etkisinin olması için ürünün buhar distilasyonu ile elde edilmiş olması gerekiyor. Çiçeklerin özünü çıkarmak için büyük basınçlı kazanların kullanıldığı bu yöntem oldukça zahmetli ve zaman alıyor. Bu yüzden üretimde solvent kullanımı ya da süreci kısaltıcı başka hilelere de rastlanıyor.
ORGANİK Mİ?
Yağın nasıl üretildiği kadar, yağı elde ettiğiniz bitkilerin pestisitler ve kimyasallar kullanılarak yetiştirilmemiş olması da önem taşıyor. Bu kimyasallar yağın yapısını bozabileceği gibi, yağda yüksek konsantrasyona ulaşarak insan sağlığına zarar verebiliyor.
ÜRÜNÜN ETİKETİNİ OKUYUN
Eğer parfüm, parfüm yağı ya da lavanta esanslı yağ gibi ibareler varsa, bu gerçek lavanta yağı olmadığını gösteriyor. Ayrıca elde edilen bitkinin Latince ismini kontrol etmeyi de unutmayın.
Nerelerde kullanabilirsiniz?
Ruhsal olarak rahatlatıcı, dengeleyici, canlandırıcı ve tazelik verici lavanta yağı uykusuzluk, depresyon, korku durumlarında tercih ediliyor. Antiseptik, antibakteriyel, antiviral, yara iyi edici, ağrı kesici, kan dolaşımı arttırıcı, kas gevşetici ve hücre yenileyici özellikleri ile bedensel sorunların giderilmesinde de güvenle kullanılabiliyor. Ayrıca haşere kovucu etkisi de biliniyor. İşte lavanta yağının 20 basit kullanım şekli:
1. Hafif bir baş ağrınız varsa lavanta yağını şakaklarınıza ve ensenize sürün.
2. Daha derin bir uyku için iki damla lavanta yağını avuç içlerinizde ovalayıp ellerinizi yastığınıza sürün. Eğer lavantanın kokusu çok ağır geliyorsa ayaklarınızın üzerine sürerek de aynı rahatlatıcı etkiyi elde edebilirsiniz.
3. Yatıştırıcı bir banyo için küvetinize birkaç damla lavanta yağı damlatın.
4. Bir sprey şişesinde 20 damla saf lavanta yağını 60 ml damıtılmış su ile karıştırın ve vücudunuza serinletici olarak, yastıklarınıza sakinleştirici hoş bir koku vermesi için sıkın. Kullanmadan önce iyice çalkalayın. Eğer hafif bir koku elde ettiyseniz lavanta yağı damlalarının miktarını artırabilirsiniz.
5. Bu lavantalı suyu sivrisineklerden korunmak için vücudunuza sıkabilirsiniz.
6. Saman nezlesinin etkilerini hafifletmek için bir damla lavanta yağını avucunuza damlatıp avuçlarınızı birbirine sürtün ve derin bir nefesle içinize çekin.
7. Böcek ve arı sokmaları sonrası kaşıntıyı engellemek ve şişmeyi durdurmak için söz konusu noktaya hemen bir damla lavanta yağı damlatın.
8. Hafif yanmalarda yanık bölgeye iki-üç damla lavanta yağı damlatın. Acıyı hafifletecek ve cildin kendisini onarmasına yardımcı olacaktır.
9. Kuru ya da pütürlü cildi, güneşten yanmış dudakları lavanta yağı ile ovalayın.
10. Egzama ve dermatit tedavisinde birkaç damla lavanta yağını, jojoba ya da badem yağı ile karıştırarak problemli bölgeye sürün.
11. Uçuğun üzerine bir damla lavanta yağı sürün.
12. Kızarıklık, kaşıntıyı önlemek için birkaç damla lavanta yağını söz konusu bölgeye sürün.
13. Taşıt tutması sorunundan muzdaripseniz lavanta yağını deneyin. Bunun için dil köküne bir damla lavanta yağı damlatın ya da kulakların arkasına sürün.
14. Birkaç damla lavanta yağını koltuk altlarınıza sürdüğünüzde alternatif bir deodorant işlevi görecektir.
15. Kepekli saçların bakımında da lavanta yağından yardım alabilirsiniz, bunun için kafa derisini birkaç damla lavanta yağı ile ovalayın.
16. Kıyafetlerinizi güve ve haşerelerden korumak için birkaç damla lavanta yağını bir parça pamuğa damlatıp gardırobunuza ve çamaşır çekmecelerinize koyun.
17. Çamaşırlarınızda güzel bir koku elde etmek için, kurutucunuzu ıslak bir beze damlattığınız lavanta yağı ile birlikte çalıştırın.
18. Uçucu yağ difüzöründe lavanta yağını kullanarak iş yerinizde, evinizde ofisinizde daha rahatlatıcı bir atmosfer yaratabilirsiniz.
19. Ayaklarınız su topladığında söz konusu bölgelerin üzerine dikkatli bir şekilde, patlatmadan bir miktar lavanta yağı sürün. Bu, kabarcığın daha hızlı bir şekilde kurumasına yardım eder. Üç-dört gün boyunca, ta ki kabarcık tamamen iyileşene kadar sık sık uygulayın.
20. Ayaklarınız ödem topladığında ya da çok yorgun olduğunda rahatlatmak için ılık bir su hazırlayın, içine papatya çayı ve birkaç damla lavanta yağı ekleyin.
Katkılarından dolayı aromaterapist Aslı Bilgin’e teşekkür ederiz.
Uçucu yağların etkilerinin kaybolmaması için güneş ışınlarının ulaşamayacağı, serin ve kapalı bir yerde saklayın. Uzun yıllar ilk günkü tazeliğini koruyamayacağı için küçük miktarlarda satın alın.
Pozitif Dergisi 2014/03
