Türkiye’de 90’a yakın çiftlikte karın tokluğuna çalışabileceğinizi veya tamamen doğa dostu bir tatil yapabileceğinizi biliyor muydunuz? Tüm dünyada da uygulanan bu sistem ekolojik tarımı sürdürülebilir kılmayı ve yaygınlaştırmayı hedefliyor. TaTuTa isimli sistemde ister gönüllü olup tarım yapmayı öğrenin ister konuk olarak tatil yapın. Üstelik bu çiftliklerin kapıları ekolojik yaşama ilgi duyan herkese açık…
Yazı: Deran ÇETİNSARAÇ
Çiftçilik yapan aileleri desteklemek ve kır hayatından kopan şehirli insanları bir araya getirmek için tüm dünyada WWOOF adı altında uygulanan bir ağ var. Geçimlerini tarımla sağlayan çiftçilere işgücü sağlanması üzerine kurulu bu sistemin Türkiye’deki ayağı ise TaTuTa (Tarım, Turizm, Takas). Sistem gönüllü veya konuk olarak katılabileceğiniz ekolojik tarım ziyaretleri tasarlıyor. Yani çiftlik sahipleriyle doğal yaşama merak duyan insanları bir araya getiriyor. TaTuTa/ WWOOF Turkey Koordinatorü Berkay Atik, TaTuTa’nın tohumlarının, bir yandan ekolojik tarım ile geçinen çiftçi ailelere destek olurken bir yandan da kent ve kır arasında kopan bağları yeniden kurmak amacıyla atıldığını söylüyor. 2003 yılında GEF SGP fonuyla geliştirilmeye başlanan proje, 2004’te hayata geçti. TaTuTa aynı sene içinde ECEAT (Avrupa Eko- Agro Turizm Merkezi) ve WWOOF (Organik Çiftliklerde Uluslararası Fırsatlar) ağlarının Türkiye temsilcisi oldu. Peki TaTuTa’da sistem nasıl işliyor? Kimler bu sistemden yararlanabiliyor? Berkay Atik sistemi kısaca şu şekilde özetliyor: “TaTuTa kırsalda ekolojik yaşama ilgi duyan herkese açık. Ağdaki ev sahiplerini iki şekilde ziyaret edebiliyorsunuz; gönüllü veya konuk olarak. Gönüllü; işgücü, bilgi ve/veya tecrübe desteği sağlayarak çiftlik işlerine gönüllü olarak yardım eden kişiye deniyor. Çalışma karşılığında gönüllünün konaklama ve yemek ihtiyaçları çiftlik tarafından karşılanıyor. Konuk ise doğa dostu bir tatil yapmak isteyen, konaklama ve aldığı hizmetlerle ilgili mali desteğini aracısız olarak çiftliğe veren kişi. Çiftlikte çalışma zorunluluğu yoktur ama isterse işlere yardımcı olabiliyor.” TaTuTa ağındaki bazı noktalarda senenin belli zamanlarında çeşitli eğitim çalışmaları da düzenleniyor. Bu eğitim çalışmaları dışında münferit olarak yapılan gönüllü ziyaretler de yine eğitici oluyor. Atik, TaTuTa üyeleri ve ev sahipleri bir sorun yaşadıkları zaman Buğday Derneği’yle veya derneğin bu programdaki çözüm ortağı Gençtur’la temas kurabileceklerini anlatıyor.
Yurt dışında da örnekleri var
TaTuTa, WWOOF ağının Türkiye ayağı. WWOOF ağında 100’den fazla ülkede 11 binin üzerinde çiftlik yer alıyor ve bu çiftlikleri her yıl yaklaşık 80 bin gönüllü ziyaret ediyor. ECEAT ağı ise Avrupa’da 14 ülkede doğa dostu tatil seçenekleri arayanlara ekolojik çiftlikler sunuyor. Türkiye’de ise yedi coğrafi bölgeye yayılmış 89 ev sahibi var. Geçtiğimiz yıl yaklaşık 1000 kişi bu çiftlikleri ziyaret etmek amacıyla sisteme kaydoldu. Berkay Atik, ekolojik tarımın yoğun emek isteyen bir tarım biçimi olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Yabani otlarla mücadelede ot kıran denen zehirleri kullanmak yasaktır, bunun yerine çapalama, ot yolma gibi beden gücüne dayalı yöntemler kullanılıyor. Bu noktada TaTuTa, sunduğu gönüllü işgücüyle çiftçiye yardımcı oluyor.” TaTuTa’daki diğer ziyaret şekli olan tatil amaçlı konaklama ise çiftçiye tarım dışında bir ek gelir kaynağı yaratıyor.
NAR ÇIFTLIK
Yeri: Kandıra, Kocaeli (100 dönüm, ormanlarla çevrili bir vadide yer alıyor)
Çiftlik sahibi: Beste Kuşcu
Kaç yıldır sistemde: Bir yıl önce TaTuTa’ya katıldılar.
Neler yapılıyor: Organik tarım ve hayvancılık yapılıyor. Tüm bunları permakültür prensipleri içinde, sürdürülebilirliği esas alarak yapıyorlar. Mevsimine göre neredeyse tüm sebze ve meyveleri yetiştiriyorlar. Elma, nar, erik, incir gibi ağaç meyveleri de bulunuyor. Ormandaki yabani ot ve meyvelerden de yararlanıyorlar. Toplamda 150 çeşitten fazla ürün bulunuyor. Yaz aylarında 70 çeşitten fazla domates yetiştiriliyor. Hayvan olarak ise at, inek, keçi, koyun, tavuk, ördek ve arılar var. Çeşitli atölye ve eğitimleri dört mevsim boyunca yürütüyorlar.
Katılım koşulları: Çiftliğe dört mevsim gönüllü alınıyor. Gönüllülerin en az iki hafta kalması çiftlik yönetimi açısından önem taşıyor. Sisteme alışmak, katkı sağlamak ve keyif almak için bu sürenin gerekli olduğu düşünülüyor. Gönüllüler ilk aşamada en fazla bir ay geliyor ancak karşılıklı anlaşma sağlanmışsa bu süre uzayabiliyor. Ki altı ay boyunca kalan gönüllüler olmuş… Gelenler günde 6,5 saat, özellikle tarım, bazen de yetilerine ve isteklerine göre hayvancılık, mutfak, marangozluk işleri üzerinde çalışıyor. Bunun dışında bir eko-turizm merkezi olarak Narköy yerleşkesi dahilinde bir de otelleri var; sürdürülebilir tekniklerle yapılmış. Burada da hem eğitim konaklamaları hem de münferit konaklamalar oluyor. Daha otantik bir deneyim isteyenler için Yörük Çadırı’nda ve gelenlerin kendi çadırlarında konaklama imkanları da mevcut.
Sunulan imkanlar: Sürdürülebilir tarım teknikleri ve sürdürülebilir yaşam hakkında bilgi paylaşımı yapılıyor. Narköy’deki konser, sanat çalışmaları, atölye gibi etkinliklere katılınabiliyor. Sürpriz akşamüstü kurabiyeleri, meraklılarına otel turu (kullanılan sürdürülebilir sistemlerin anlatılması), müzikli ateş başı sohbetleri de hem misafirlerin hem de gönüllülerin keyif aldığı aktiviteler arasında yer alıyor. Gönüllüler çalışmaları Yörük Çadırı’nda konaklama ve organik çiftlik yemekleri karşılığında yapıyor. Konaklamaya gelen misafirlere ise geniş bir yelpazede çeşitli çiftlik aktiviteleri, atölye ve eğitimler sunuluyor (orman yürüyüşü, ormanda bisiklet turu, Kerpe koylarına turlar, peynir/ekmek/likör yapım atölyeleri, sürdürülebilir yaşam ile ilgili eğitim ve atölyeler, kişisel gelişim eğitimleri gibi).
İMECE EVI ÇIFTLIĞI
Yeri: Dumanlıdağ, İzmir (20 dönüm)
Çiftlik sahibi: İsmail Yenigün
Kaç yıldır sistemde: Beş yıldır.
Neler yapılabiliyor: Sebze yetiştiriliyor, orman ürünleri toplanabiliyor ve işleniyor. Bedensel engelli ve çocuklu olanlar iş planında esnek tutuluyor, herkesin çalışabilmesi için uygun ortam yaratılıyor. Çiftlikte sertifika programlarına girilmiyor ancak doğal ürünler üretilip bunlar TaTuTa ağında satılıyor. Çifitlik sahibi de geçimini buradan kazanıyor.
Katılım koşulları: Tüm yıl boyunca gönüllü kabul ediliyor. Beş yıldızlı tatil köyü arayışında değilse konuk da kabul ediliyor. Kerpiç evde aynı anda 8-10 kişi kalabiliyor. Bu rakam çiftlik sahibinin kız kardeşlerinin evleriyle 45-50 kişiye çıkabiliyor. Ayrıca köyde 45 yataklı, üç yıldızlı bir otel de mevcut. Konaklama konusunda bu otelle işbirliği yapılabiliyor; konaklama orada olup yemeği çiftlik verebiliyor.
Sunulan imkanlar neler: Çimento gibi inşaat malzemelerinin kullanılmadığı taş, saman ve kerpiçten yapılmış evlerde konaklama imkanı. Çiftlikte kaynak suyu ve güneş enerjisi sistemi kullanılıyor. İmece Evi’nin geliştirdiği permakültür, biyodinamik ve doğal tarım yöntemleri uygulamalı olarak öğretiliyor.
MISIR İNCIRI ÇIFTLIĞI
Yeri: Saklıkent, Fethiye, Muğla (70 dönüm)
Çiftlik sahibi: Ali Kışlak
Kaç yıldır sistemde: Bir yıl önce sisteme katıldı.
Neler yapılıyor: Çiftlikte zeytin, meyve ağaçları ve sebzeler var.
Konaklama koşulları: Tüm yıl boyunca hem gönüllü hem de konuk kabul ediliyor. Çiftlik sahibi özellikle gönüllülerin sigara kullanmıyor olmasını tercih ediyor.
Sunulan imkanlar: Çiftlik sahibi “Neyim varsa senindir” düşüncesiyle gönüllüleri çalışma konusunda esnek bırakıyor. Permakültür ve doğal tarım yöntem ile prensipleri uygulamalı olarak anlatılıyor. Çiftlikte bol bol da felsefe üzerine sohbetler yapılıyor.
CEVİZBAĞI ÇIFTLIĞI
Yeri: Yelek Köyü, Kaman, Kırşehir (105 dönüm, 275 bin metrekarelik Hirfanlı Baraj Gölü’ne hakim konumu bulunuyor)
Çiftlik sahibi: Özcan Kulaksız
Kaç yıldır sistemde: 2010 yılından bu yana hem yurt içi hem de yurt dışından katılımcılarla organik tarım yapılıyor.
Neler yapılıyor: Çiftliğin ana üretimi adı ile meşhur olan organik Kaman cevizi. Badem, elma, üzüm, kayısı, armut, şeftali, erik, vişne, kiraz gibi meyve çeşitleri ve ayrıca bölgede yetişebilen tüm sebze çeşitleri (domates, biber, salatalık, patlıcan, kabak, karpuz, kavun, altın çilek, kuru ve yeşil fasulye çeşitleri, nohut, aspir, ayçekirdeği gibi ürünler) üretiliyor. Ayrıca hububat türlerinden organik ekmek üretmek amacıyla arpa, buğday ve çavdar üretimine başlanacak.
Katılım koşulları: TaTuTa’ya katıldığından bu yana sadece gönüllü kabul eden çiftlik eylül ayı itibariyle konaklama kabülüne de başladı. Hem gönüllü hem de konaklama taleplerini yılın her ayında kabul ediyorlar. Gönüllü çalışanlara günlük sekiz saat çalışma karşılığı yatak ve yemek sağlanıyor. Misafirler için ise tam teşekküllü odalarda geceleme yanında çiftlikte üretilen organik tarımsal ürünlerden sağlanan kahvaltı, öğle yemeği ve akşam yemeği veriliyor. Konaklama yapan misafirler dilerlerse sevdikleri işlerde çalışabiliyor ve çiftlik içindeki tüm ürünlerden serbestçe yararlanabiliyor. Yöredeki küçük çaplı gezi turları konuklar için de geçerli. Köyde bulunan bazı aileler önceden bilgilendirilmek koşuluyla, konukları ya da gönüllüleri Anadolu misafirperverliğiyle ağırlayabiliyor.
Sunulan imkanlar: Çevrede bulunan tarihi ve coğrafi değerlere sahip yerleri gezme, Hirfanlı Baraj Gölü’nde yüzme ve güneşlenme, Baranı Dağı’nda yürüyüş ve güneş batımını seyretme imkanları sunuluyor. Hem konuklar hem de gönüllüler organik tarım kapsamında yetişen ürünlerin ekim, dikim, bakım, hasat, depolama ve sevkiyat teknikleri hakkında uygulamalı bilgilere sahip olabiliyor.
TANAL ÇIFTLIĞI
Yeri: Akçaeniş Köyü, Elmalı, Antalya (100 dönüm)
Çiftlik sahibi: Hüseyin Serdar Tanal
Kaç yıldır sistemde: TaTuTa’nın başından beri sistemde, 18 yıldır ekolojik tarımla uğraşıyor.
Neler yapılıyor: 1996 yılından beri ekolojik tarım ve hayvancılık yapıyorlar. Üretimlerinin 2001 yılından beri ekolojik sertifikası var. Yaklaşık 30’a yakın temel gıda maddesini (tahıl, baklagiller, sebze, meyve, işlenmiş mamuller ve hayvansal ürünler) aracısız olarak internet üzerinden büyük şehirlerdeki müşterilerine indirim anlaşmalı kargoyla gönderiyorlar. Balık tutma, dağda piknik, çadırda konaklama, yaban atları ve kuş gözlemleme etkinlikleri var. Gelen konuklara ekolojik tarımla ilgili bilgilendirme ve pratik, çiftlikte hayvan bakımı ve tarım deneyimlenmesi organize ediliyor. Ekmek yapımı (yufka, bazlama) bulgur, tarhana, erişte, pekmez, salça, tereyağı, peynir ve nişasta yapımı da öğretiliyor. Ayrıca doğaya uyumlu yaşama, sağlıklı beslenme, koruyucu sağlık, doğal tedaviler konusunda bilgilendirme yapılıyor.
Katılım koşulları: Hem konuk hem de gönüllü alıyorlar. Yılın 12 ayı konuk, dokuz ayı da gönüllü olarak kalınabiliyor.
Sunulan imkanlar: Çiftlik sahibinin zengin bir bilgi ve kitap arşivi bulunuyor. Milli parklar, anıt ağaçlar, yılkı atları, yaban hayatı, göller, şelaleler, antik şehirler, türbelerde doğa turları yaptırılıyor. Türkiye’de turistlerin yüzde 100 organik beslenebildiği tek çiftlik. Buna sabun, deterjan, diş macunu, şampuan, rakı, şalgam ve şarap da dahil. Ekolojik tarım, sağlıklı beslenme, hastalanmadan yaşam konusunda bilgilendirme yapılıyor. Ekolojik tarım konusunda teorik ve pratik eğitim veriliyor. Staj imkanı sunuluyor.
Pozitif Dergisi 2014/04
